Powszechnie uwa?a si?, ?e badania laboratoryjne metabolizmu lipid¨®w maj? istotne znaczenie kliniczne dla oceny ryzyka wyst?pienia mia?d?ycowej choroby sercowo-naczyniowej (mia?d?ycy) i podejmowania decyzji dotycz?cych leczenia. Zgodnie z zaleceniami wytycznych ESC/EAS z 2019 r. dotycz?cych leczenia dyslipidemii analiza st??enia lipid¨®w w osoczu (np. TG, TC, HDL-C, LDL-C, ApoB, Lp(a) itd.) oraz w?a?ciwe leczenie s? istotnymi sposobami zmniejszenia ryzyka zdarze¨½ mia?d?ycowych^[1]. ?

Przewlek?a choroba nerek (PChN) jest jednym z g?¨®wnych problem¨®w zdrowotnych na ?wiecie. Szacowana cz?sto?? wyst?powania PChN wynosi 13,4% (11,7%-15,1%), a szacuje si?, ?e na ?wiecie ?yje od 4,9 mln do 7,1 mln pacjent¨®w ze schy?kow? niewydolno?ci? nerek wymagaj?cych leczenia nerkozast?pczego^[2]. ?

Wi?kszo?? pacjent¨®w z PChN jest zagro?ona przyspieszonym rozwojem chor¨®b uk?adu kr??enia i zgonem, a wiele wsp¨®?istniej?cych chor¨®b uk?adu kr??enia mo?e mie? zwi?zek z dyslipidemi? pomimo znacznych r¨®?nic w zakresie populacji, przyczyn uszkodzenia nerek, etap¨®w post?powania choroby i interwencji terapeutycznych. Zmienione czynno?ci nerek mog? wp?ywa? na st??enie, sk?ad i jako?? lipid¨®w w osoczu. Charakterystyczny wzorzec lipidowy u pacjent¨®w z PChN w stadium 3 lub wy?szym obejmuje hipertr¨®jglicerydemi?, niskie st??enie cholesterolu HDL, niskie st??enie Apo A1 oraz zmienne st??enie cholesterolu LDL i cholesterolu ca?kowitego. St??enie Lp(a) mo?e r¨®wnie? wzrasta? w zwi?zku z PChN^[1,4].

Hipertr¨®jglicerydemia w PChN wynika z op¨®?nionego katabolizmu lipoprotein bogatych w triglicerydy. Synteza Apo A1 jest zmniejszona u pacjent¨®w z PChN, podobnie jak aktywacja LCAT przez Apo A1. W konsekwencji zaburzone jest dojrzewanie prekursor¨®w HDL. Podwy?szone st??enie Lp(a) jest spowodowane modyfikacj? potranslacyjn? lipoprotein zwi?zan? z PChN.

?

Ze wzgl?du na zwi?zek PChN z dyslipidemi? u wielu pacjent¨®w sugeruje si? zatem ocen? st??enia lipid¨®w jako pomoc w leczeniu tego schorzenia.

?

Choroba nerek: Organizacja KDIGO opublikowa?a swoje wytyczne w 2013 roku. Zgodnie z zaleceniami zawartymi w wytycznych praktyki klinicznej, u wszystkich doros?ych z nowo rozpoznan? PChN (w tym u os¨®b przewlekle dializowanych lub po przeszczepie nerki) nale?y przeprowadzi? ocen? za pomoc? profilu lipidowego (TG, TC, LDL-C i HDL-C). Sugeruje si? wykonanie bada¨½ profilu lipidowego na czczo, szczeg¨®lnie u pacjent¨®w ze stwierdzonymi znacznymi zaburzeniami gospodarki lipidowej. Dodatkowo u niekt¨®rych pacjent¨®w z PChN w wieku poni?ej 50 lat analiza lipid¨®w mo?e pom¨®c w rozpocz?ciu terapii statyn? i zidentyfikowaniu ewentualnych wt¨®rnych przyczyn ci??kiej hipercholesterolemii i/lub hipertr¨®jglicerydemii^[5]

?

U pacjent¨®w po przeszczepieniu nerki, dyslipidemie mog? wyst?powa? bardzo cz?sto, co nara?a ich na wysokie ryzyko wyst?pienia chor¨®b uk?adu kr??enia i zapalenia t?tnic po przeszczepie. Zaleca si?, aby u tych pacjent¨®w oceni? ryzyko wyst?pienia chor¨®b uk?adu kr??enia, w czym pomocna jest pe?na analiza lipidowa. Je?li profil lipidowy powr¨®ci do bardziej prawid?owego wzorca i zmiany te b?d? trwa?e, ryzyko wyst?pienia chor¨®b uk?adu kr??enia mo?e zosta? znacznie zmniejszone^[6,7].

?

I odwrotnie, w przeciwie¨½stwie do nadzorowania st??enia LDL-C zwi?zanego z prowadzeniem leczenia wi?kszo?ci pacjent¨®w, grupa robocza KDIGO (2013) nie zaleca monitorowania poziomu lipid¨®w u pacjent¨®w z PChN z obni?onym wska?nikiem GFR ze wzgl?du na brak bezpo?rednich dowod¨®w. Poniewa? niski wska?nik GFR jest niezale?nym czynnikiem ryzyka wyst?pienia chor¨®b uk?adu kr??enia, ?cis?a terapia obni?aj?ca st??enie lipid¨®w nie zmieni?aby post?powania medycznego ani nie zmniejszy?aby ryzyka powa?nych incydent¨®w sercowo-naczyniowych^[5].

?

Niekt¨®re badania wykaza?y jednak, ?e obni?enie st??enia LDL-C przynosi korzy?ci, poniewa? zmniejsza ryzyko chor¨®b uk?adu sercowo-naczyniowego u pacjent¨®w z PChN niewymagaj?cych dializoterapii (w tym u biorc¨®w przeszczepu nerki), natomiast inne wytyczne zalecaj? monitorowanie st??enia lipid¨®w, aby upewni? si?, ?e uda?o si? zrealizowa? cele zwi?zane z obni?eniem poziomu cholesterolu^[4]. Z tego wzgl?du analiza lipid¨®w ma ogromny potencja? w post?powaniu z pacjentami z PChN: w ocenie stosowania leczenia statynami, zmian w sposobie leczenia nerkozast?pczego lub obaw zwi?zanych z obecno?ci? nowej wt¨®rnej przyczyny dyslipidemii, a nawet w ocenie ryzyka wyst?pienia chor¨®b uk?adu sercowo-naczyniowego w okresie 10 lat u pacjent¨®w w wieku < 50 lat, kt¨®rzy nie otrzymuj? obecnie statyny.^[5]

?

Podsumowuj?c, analiza lipid¨®w odgrywa kluczow? rol? w obni?aniu ryzyka wyst?pienia chor¨®b uk?adu kr??enia, chocia? badanie jest do?? skomplikowane u pacjent¨®w z PChN, kt¨®ra jest chorob? powszechn? na ca?ym ?wiecie. Wszyscy pacjenci z nowo rozpoznan? PChN powinni by? poddani analizie lipid¨®w, a w wielu przypadkach mo?na uzyska? korzystne rezultaty dzi?ki terapii opartej na monitorowaniu st??enia lipid¨®w.

Bibliografia

?

[1] Fran?ois Mach, et al. 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. European Heart Journal, 2020(1)41, 111¨C188, https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehz455

[2] Lv JC, Zhang LX. Prevalence and Disease Burden of Chronic Kidney Disease. Adv Exp Med Biol. 2019; 1165:3-15. doi: 10.1007/978-981-13-8871-2_1

[3] Webster, A., Nagler, E., Morton, R. et al. Chronic kidney disease.The Lancet. 2017; 389: 1238-1252. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(16)32064-5

[4] Ferro, C.J., Mark, P.B., Kanbay, M. et al. Lipid management in patients with chronic kidney disease.Nat Rev Nephrol. 14, 727¨C749 (2018). https://doi.org/10.1038/s41581-018-0072-9

[5] Wanner C, Tonelli M, et al. KDIGO Clinical Practice Guideline for Lipid Management in CKD: summary of recommendation statements and clinical approach to the patient. Kidney Int. 2014 Jun;85(6):1303-9. doi: 10.1038/ki.2014.31

[6] JJennifer L Larsen, et al. Lipid Status After Pancreas-Kidney Transplantation. Diabetes Care Jan. 1992, 15 (1) 35-42; DOI: 10.2337/diacare.15.1.35

[7] Claudio Ponticelli, et al. Treatment of dyslipidemia in kidney transplantation. Expert Opinion on Drug Safety. (2020) 19 :3, 257-267, DOI: 10.1080/14740338.2020.1732921